ભારત એક વિવિધતા ભરી દેશ છે જ્યાં વિવિધ ધર્મો, ભાષાઓ અને સંસ્કૃતિઓના લોકો વસે છે. એમાં લઘુમતી સમુદાય પણ દેશના વિકાસમાં મહત્વનો હિસ્સો ભજવે છે. આવા લઘુમતી સમુદાયોના વિદ્યાર્થીઓને ઊંચી શિક્ષા, સરકારી નોકરીઓ અને અન્ય પ્રતિસ્પર્ધાત્મક ક્ષેત્રોમાં આગળ વધવા માટે સમાન તક મળે તે માટે કેન્દ્ર સરકાર અને રાજ્ય સરકારો વિવિધ યોજનાઓ ચલાવે છે. તેમામાંથી એક મહત્વની યોજના છે – લઘુમતી સમુદાયના વિદ્યાર્થીઓ માટે મફત કોચિંગ અને સહાય યોજના.
યોજનાનું મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય
આ યોજનાનું મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય એ છે કે લઘુમતી સમુદાયના વિદ્યાર્થીઓને ઉચ્ચ શિક્ષણ અને સરકારી નોકરીઓ માટે જરૂરી સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાઓની તૈયારી માટે યોગ્ય માર્ગદર્શન અને તાલીમ મળી શકે. ઘણી વખત આ સમુદાયના વિદ્યાર્થીઓના પિતા-માતા આર્થિક રીતે પછાત હોય છે, જેના કારણે તેઓ માહિતગાર કે昂ાચું કોચિંગ અપફોર્ડ કરી શકતા નથી. આવી સ્થિતિમાં સરકાર તેમને સહાય રૂપે મફત કોચિંગ, તાલીમ, અને સ્કોલરશીપ જેવા સાધનો પૂરા પાડે છે.
લાભાર્થી કોણ?
આ યોજના હેઠળ નીચેના લઘુમતી સમુદાયોના વિદ્યાર્થીઓ લાભ લઈ શકે છે:
- મુસ્લિમ
- ખ્રિસ્તી
- સીખ
- બૌદ્ધ
- પારસી
- જૈન
વિદ્યાર્થીએ કોઈ માન્ય બોર્ડ/વિશ્વવિદ્યાલયથી 10વી, 12વી કે ગ્રેજ્યુએશન સુધીનું શિક્ષણ મેળવેલ હોય, તેમજ તેનું પરિવારીક વાર્ષિક આવક રૂ. 8 લાખથી ઓછી હોવી જોઈએ.
યોજનાના મુખ્ય ફિચર્સ
- મફત કોચિંગ:
વિદ્યાર્થીઓને UPSC, SSC, Railway, Banking, State PSC, NET, JEE, NEET, CLAT વગેરે જેવી પરીક્ષાઓ માટે ક્વાલિફાઇડ સંસ્થાઓ દ્વારા મફત કોચિંગ આપવામાં આવે છે. - સ્ટાઇપેન્ડ અને ભથ્થું:
કેટલીક યોજનાઓ અંતર્ગત વિદ્યાર્થીઓને દર મહિને સ્ટાઇપેન્ડ (અર્થ સહાય) પણ આપવામાં આવે છે જેથી તેઓ પોતાનું ભણતર દરમિયાન રહેણાંક અને ભોજન જેવી જરૂરીયાતો પૂર્ણ કરી શકે. - માર્ગદર્શન અને મોનિટરિંગ:
વિદ્યાર્થીઓને માત્ર કોચિંગ નહીં, પણ વ્યવસાયિક માર્ગદર્શન, પર્સનલિટીની વિકસાવટ, ઈન્ટરવ્યુ તૈયારી જેવી બાબતો માટે પણ તાલીમ આપવામાં આવે છે. - લઘુમતી બાબતોનું મંત્રાલય દ્વારા નિરીક્ષણ:
આ યોજનાનું સંચાલન ભારત સરકારના લઘુમતી બાબતોના મંત્રાલય (Ministry of Minority Affairs) દ્વારા કરવામાં આવે છે.
અરજી કેવી રીતે કરવી?
વિદ્યાર્થીઓ આ યોજનાનું લાભ લેવા માટે ઓનલાઈન અને ઓફલાઈન બંને રીતે અરજી કરી શકે છે. ઓનલાઇન અરજી માટે નીચેની પ્રક્રીયા અપનાવવી પડે છે:
- https://coaching.dosje.gov.in પર જઈને રજિસ્ટ્રેશન કરવું.
- જરૂરી દસ્તાવેજો જેવી કે આધાર કાર્ડ, માર્કશીટ, આવકનું પ્રમાણપત્ર, કાસ્ટ સર્ટિફિકેટ વગેરે અપલોડ કરવા.
- અરજી ફોર્મ ભરીને સબમિટ કરવું.
યોગ્યતા મુજબ યોગ્ય સંસ્થામાં પ્રવેશ આપવામાં આવે છે અને બાદમાં મફત કોચિંગ શરૂ થાય છે.
જરૂરી દસ્તાવેજો
- આધાર કાર્ડ
- પાસપોર્ટ સાઈઝ ફોટો
- SSC/HSC/Graduation ની માર્કશીટ
- આવક પ્રમાણપત્ર
- જાતિ અથવા લઘુમતી સમુદાયનું પ્રમાણપત્ર
- બેંક પાસબુક નકલ
- અભ્યાસ માટે સંમતિપત્ર (જોઈએ તો)
કેટલાંક જાણીતાં કોચિંગ ઇન્સ્ટિટ્યુટ્સ
સરકાર માન્યતા આપેલા કેટલાક ખાનગી અને સરકારી કોચિંગ ઇન્સ્ટિટ્યુટ્સમાં નીચેના નામો સમાવિષ્ટ હોય શકે છે (પ્રદેશ અનુસાર અલગ હોઈ શકે છે):
- Jamia Millia Islamia Residential Coaching Academy, New Delhi
- Aligarh Muslim University Coaching Centre
- Maulana Azad Education Foundation Institutes
- State-wise Minority Coaching Institutes (જે રાજ્યમાં રહો છો તેની માહિતી સરકારના પોર્ટલ પર મળશે)
યોજનાના ફાયદા
- આર્થિક સહાય: આ યોજનાથી લઘુમતી વર્ગના વિદ્યાર્થીઓને કોઈપણ પ્રકારના કોચિંગ ફી ભરી ન પડશે.
- સમરસતાની લાગણી: વિદ્યાર્થીઓને સામાજિક અને શૈક્ષણિક સમાનતા અનુભવી શકે છે.
- પ્રતિસ્પર્ધા માટે તૈયાર: વિદ્યાર્થીઓને UPSC કે NEET જેવી પરીક્ષાઓ માટે વ્યવસ્થિત તાલીમ મળે છે.
- સપનાનું પૂરું થવું: આ યોજના ગરીબ પરંતુ હોશિયાર વિદ્યાર્થીઓ માટે આશાની કિરણરૂપ સાબિત થાય છે.