બાળ મજૂરી માટે સહાયક અનુદાન યોજના

બાળ મજૂરી ભારત જેવા વિકાસશીલ દેશોમાં એક ગંભીર સમસ્યા છે. આ સમસ્યાને ઉકેલવા માટે ભારત સરકારે વિવિધ યોજનાઓ અમલમાં મૂકી છે, જેમાંથી એક મહત્વપૂર્ણ યોજના છે રાષ્ટ્રીય બાળ મજૂરી પ્રોજેક્ટ (National Child Labour Project – NCLP). આ યોજના દ્વારા બાળ મજૂરીથી પીડિત બાળકોને બચાવીને તેમને પુનઃસ્થાપિત કરવા માટે વિવિધ પગલાં લેવામાં આવે છે.Labour Ministry+3Satyarthi+3ncpcr.gov.in+3

🎯 યોજનાનું મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય

NCLP યોજનાનું મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય છે:

• બાળ મજૂરીથી પીડિત બાળકોને બચાવવી અને તેમને શાળામાં દાખલ કરવી.
  
• બાળકોને શૈક્ષણિક અને વ્યાવસાયિક તાલીમ આપવી.
  
• બાળ મજૂરી અંગે જાગૃતિ ફેલાવવી અને સમાજમાં સહભાગિતાને પ્રોત્સાહિત કરવી.
  

🏢 યોજનાની અમલવારી

NCLP યોજના હેઠળ, જિલ્લા સ્તરે “District Project Societies” (DPS)ની રચના કરવામાં આવે છે, જે જિલ્લા કલેક્ટર અથવા જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટની અધ્યક્ષતામાં કાર્ય કરે છે. આ DPS દ્વારા બાળકોની ઓળખ, બચાવ, પુનઃસ્થાપન અને શિક્ષણની વ્યવસ્થા કરવામાં આવે છે.Wikipedia

📚 પુનઃસ્થાપન પ્રક્રિયા

બાળ મજૂરીથી બચાવેલા બાળકોને “વિશેષ તાલીમ કેન્દ્રો” (Special Training Centres – STCs)માં દાખલ કરવામાં આવે છે, જ્યાં તેમને નીચેના લાભો આપવામાં આવે છે:

• અનૌપચારિક શિક્ષણ અને વ્યાવસાયિક તાલીમ.
  
• મધ્યાહ્ન ભોજન અને આરોગ્ય સેવાઓ.
  
• દર મહિને રૂ. 150 ની વૃત્તિ.
  

આ તાલીમ પછી, બાળકોને સામાન્ય શાળાઓમાં દાખલ કરવામાં આવે છે, જેથી તેઓ મુખ્ય પ્રવાહમાં જોડાઈ શકે.

📈 યોજનાની સિદ્ધિઓ

1988થી શરૂ થયેલી NCLP યોજના દ્વારા અત્યાર સુધીમાં લાખો બાળકોને બચાવીને પુનઃસ્થાપિત કરવામાં આવ્યા છે. આ યોજના 21 રાજ્યોના 312 જિલ્લાઓમાં અમલમાં છે. યોજનાની સફળતા માટે વિવિધ સરકારી અને બિન-સરકારી સંસ્થાઓ સાથે સહયોગ કરવામાં આવે છે.ncpcr.gov.in+1Labour Ministry+1

🧾 પાત્રતા માપદંડ

• ઉંમર: 9 થી 14 વર્ષના બાળકો.
  
• બાળ મજૂરીથી પીડિત હોવા જોઈએ.
  
• અર્થિક રીતે પછાત પરિવારોના બાળકોને પ્રાથમિકતા આપવામાં આવે છે.
  

📝 અરજી પ્રક્રિયા

બાળ મજૂરીની માહિતી માટે અથવા બચાવ માટે, નીચેના પગલાં લઈ શકાય:

1. ચાઇલ્ડલાઇન 1098: 24×7 કાર્યરત ટોલ-ફ્રી હેલ્પલાઇન, જ્યાં કોઈ પણ બાળક માટે મદદ માંગવી શકાય છે.
   
2. જિલ્લા પ્રોજેક્ટ સોસાયટી (DPS): જિલ્લા સ્તરે કાર્યરત સંસ્થા, જે બાળકોના બચાવ અને પુનઃસ્થાપન માટે જવાબદાર છે.
   
3. સ્થાનિક NGO: બાળ મજૂરી સામે કાર્યરત બિન-સરકારી સંસ્થાઓ પણ મદદરૂપ બની શકે છે.
   

📞 સંપર્ક માહિતી

• શ્રમ અને રોજગાર મંત્રાલય: https://labour.gov.inLabour Ministry+2Labour Ministry+2Labour Ministry+2
  
• ચાઇલ્ડલાઇન 1098: 24×7 ટોલ-ફ્રી હેલ્પલાઇન.
  
• PENCIL પોર્ટલ: https://pencil.gov.inpencil.gov.in+1pencil.gov.in+1
  

નિષ્કર્ષ: બાળ મજૂરી એક ગંભીર સમસ્યા છે, જેનો ઉકેલ સમાજના સહયોગથી શક્ય છે. NCLP જેવી યોજનાઓ દ્વારા બાળકોને નવી જિંદગી મળી શકે છે. આ માટે, દરેક નાગરિકની જવાબદારી છે કે તેઓ બાળ મજૂરી સામે અવાજ ઉઠાવે અને બાળકોના ભવિષ્યને ઉજ્જવળ બનાવે.